استاندارد چیست و به چه معناست؟

تقریبا برای همه ی ما مرغوبیت کالا در هنگام خرید بسیار مهم است از طرفی در خیلی از مواقع ما به تنهایی توانایی شناسایی کیفیت یک محصول یا خدمات ارائه شده را نداریم، هر روز برندهای متفاوتی به وجود می‌آید که ما از بیشتر آنها اطلاعی نداریم، اولین راه حل برای انتخاب محصول مناسب ، نشان استاندارد کالا می باشد. درواقع این نشان به ما کمک میکند تا کیفیت کالا یا خدمات مورد نظرمان را ارزیابی کنیم.

معنی استاندارد

استاندارد در لغت ، معنی جامع و متنوعی دارد. استاندارد یعنی میزان انطباق با الزامات و قوانین از پیش تعیین شده. یعنی تدوین و تعیین ویژگی های لازم در تولید یک فراورده و انجام یک خدمت. پس استاندارد تنها مربوط به کالا نیست و خیلی از خدمات را نیز شامل میشود.

درواقع استاندارد یعنی نوشته هایی که محتوای آن حاکی از راه حل انجام دادن یک عملیات فنی تکراری است. استاندارد به نوعی زبان مشترکی است بین تولید کننده کالا یا ارائه دهنده خدمات با مشتری.

استانداردها معمولا توسط گروهی از افراد خبره، سازمان ها، نهادهای دولتی یا شرکت های خصوصی تدوین می شوند. در حال حاضر کمتر کشوری ست که سازمانی برای نظارت بر کیفیت کالاها و خدمات نداشته باشد و تقریبا تمامی کشورها یک سازمان ملی استاندارد دارند.

به سازمان هایی که بر کیفیت کالاها نظارت می کنند، سازمان استاندارد گفته می شود که انواع و اسامی مختلفی دارند. ایزو ISO یکی از همین سازمانها در سطح بین المللی است که 157 عضو دارد.

استاندارد به طور کلی انواع مختلفی را شامل می شود که هرکدام کاربردی جداگانه در محدوده متفاوتی دارند.

طبقه بندی استانداردها عبارتند از:

  • استاندارد های شرکتی یا کارخانه ای (company standard)
  • استانداردهای انجمنی یا صنفی (society standard)
  • استانداردهای ملی یا کشوری (natonal standard)
  • استانداردهای منطقه‌ای (regional standard)
  • استانداردهای بین‌المللی (international standard)

استاندارد‌های شرکتی : 

مجموعه قوانینی است که در حوزه یک شرکت یا کارخانه برای پیمانکاران زیرمجموعه تعریف می‌شود. تنها در همان حوزه اعتبار دارد و فعالیت‌های مختلف تولید، طراحی، آزمون، خدمات پس از فروش، پرسنل، خط مشی مدیریت و …. در آن مورد توجه قرار می‌گیرد. استانداردهایی نظیر جنرال الکتریک ،زیمنس، سامسونگ، تویوتا و … در این رده جای می‌گیرند.

استاندارد‌های انجمنی یا صنفی:

مدارک مکتوبی است که در حوزه یک صنعتی – فنی و با هدف ایجاد یک زبان مشترک بین گروهی تدوین می‌شود. رشد و توسعه این نوع استاندارد بیشتر در کشور آمریکا بوده که به دلیل کیفیت بالا و تخصصی بودن، اعتبار جهانی پیدا کرده است. برخی مثال‌ها عبارتند از: استانداردهای انجمن آزمون و مواد آمریکا (ASTM )، انجمن مهندسان مکانیک آمریکا (ASME )، انجمن جوشکاری آمریکا (AWS)، انجمن مهندسان خودرو (SAE )  و ….

استانداردهای ملی یا کشوری:

استانداردهایی می‌باشند شامل مستندات و مقررات کیفی، تعاریف، روش‌های آزمون، و … یک کشور در مورد محصولات خود یا محصولاتی که در آن کشور اجازه فروش پیدا می‌کنند که به منظور حمایت از مصرف کنندگان تعیین می شوند. این گروه از استانداردها به وسیله سازمان استاندارد آن کشور با توجه به شرایط مختلف مانند شرایط اقتصادی، فنی و غیره تهیه می شوند. این قوانین شامل دو بخش اجباری و تشویقی می‌باشند.

استانداردهای اجباری، در رابطه مستقیم با ایمنی، بهداشت، محیط زیست و یا تجارت بوده و به طور قانونی از نظر اجرا، اجباری اعلام می‌شوند.

استانداردهای تشویقی، استانداردهایی هستند که تولید کننده با توجه به توان بالای تولید و همچنین علاقمندی و موافقت خود تمایل به اجرای آن دارد . از جمله استانداردهای ملی می توان به استاندارد ملی ایران (INSO ) ، آمریکا (ANSI ) آلمان (DIN )، چین (GB) و … اشاره کرد.

استانداردهای منطقه‌ای:

برخی عوامل مانند موقعیت جغرافیایی، سیاست، واردات و صادرات و … باعث میشود برخی از کشورها به منظور سهولت در مبادلات و تشریفات و هزینه‌ها به تدوین استانداردی بین چند کشور در یک منطقه بپردازند. به طور مثال، استاندارد حلال استانداردی منطقه‌‍ای است که مابین کشورهای اسلامی تنظیم شده است.

استانداردهای بین‌المللی:

این استانداردها به منظور ایجاد تعریفی واحد و مورد تایید مابین تمامی کشورهای دنیا برای ایجاد هماهنگی و نیز گسترش همکاریهای جهانی در خصوص فعالیتهای اقتصادی، فنی، علمی و تحقیقاتی تدوین می شوند. مهمترین آنها عبارتند از: استاندارد ایزو (ISO) و استاندارد کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک (IEC)

انواع استاندارد

هر یک از استانداردهایی که در پیش تر به آنها اشاره کردیم می توانند انواع مختلفی داشته باشند. اگر به عنوان مثال استاندارد ASTM  را در نظر بگیریم حدود ۱۳۰۰۰ استاندارد ASTM بیش از ۱۴۰ صنعت مختلف از فولاد و نیروگاه هسته ای گرفته تا پارچه و ماژیک وایت برد را پوشش می دهند. مثالا ASTM A6 به مشخصات کلی انواع محصولات فولادی نورد شده می پردازد که اصطلاحا به آن، Basic Standard  یا استاندارد پایه گفته می شود. از سوی دیگر ASTM C168 اصطلاحات و واژه های مرتبط با عایق حرارتی را بیان می کند که به اینها Terminology Standard یا استاندارد واژه شناسی می گویند.

از پرکاربردترین انواع استانداردها میتوان به ASTM ، ASME، API، SAE، AWS، INSO_ISIRI و ISO اشاره کرد.